قصه در لغت به معناي حکايت و سرگذشت است و در اصطلاح به آثاري اطلاق مي شود که در آنها تاکيد
بر حوادث خارق العاده بيشتر از تحول و تکوين آدمها و شخصيت ها است در قصه يا حکايت محور ماجرا بر حوادث خلق الساعه قرار دارد حوادث قصه را به وجود مي آورند در واقع رکن اساسي و بنيادي آن را تشکيل مي دهند بي آنکه در گسترش و بازسازي قهرمانان و آدمهاي قصه نقش داشته باشند. قصه گويي، عبارت است از هنر يا حرفه نقل داستان به صورت شعر يا نثر که شخص قصه گو آن را در برابر شنونده ي زنده اجرا مي کند. داستان هاي که نقل مي شود، مي تواند به صورت گفتگو، ترانه، آواز با موسيقي يا بدونه آن با تصوير و ساير ابزارهاي همراهي باشد. ممکن است از منابع شفاهي، چاپي يا ضبط مکانيکي استفاده شود و يکي از اهداف آن بايستي سرگرمي باشد. در روزگاران کهن، تاريخ سنت ها، مذهب، آداب قهرماني ها و غرور قومي به وسيله قصه گوها از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود.
فرايند قصه گويي
سه عامل عمده در فرايند قصه‌گويي عبارتند از:
– قصه
– قصه‌گو
– مخاطب
هر يک از اين عوامل به نوبه خود وبا ويژگي هاي خص خود نقش اساسي در فرايند قصه گويي ايفا مي کنند و نبود هر کدام به معناي عدم قصه‌گويي است. البته نبايد از نظر دور داشت که علاوه بر اين عوامل، زمان و مکان نيز مؤثرند. داستان، محور يک تجربه اصيل قصه‌گويي است، چرا که بدونه داستان قصه گويي وجود ندارد. همچنين، آماده کردن داستان نيز مقوله ديگري است که قصه‌گو
بايد به آن توجه خاصي داشته باشد. منبعي که قصه‌گو براي انتخاب کردن داستان در اختيار دارد، پهن? ادبيات شفاهي و مکتوب جهان است.
فوايد قصه گويي:
يکي از مفيدترين راه ارائه قصه به کودکان و نوجوانان، و انتقال پيام قصه، قصه گويي است. باتشکيل و اجراي برنامه قصه گويي مي توان تعداد مخاطب هاي قصه را افزايش داد. با قصه گويي مي توان به قصه هاي عمومي، رنگ و بويي محلي داد و با بياني دلپذيرتر چنين قصه هايي را براي بچه هايي که با فرهنگ ها و مليت هاي متفاوتي هستند بازگو کرد. به علاوه مي توان به بعضي ديگر از فوايد قصه اشاره کرد از جمله: قصه گويي مي تواند به عنوان محرکي قوي مورد استفاده قرار گيرد و سطح کتاب خواني کودکان و نوجوانان را بالا ببرد و حوز? مطالعه آنان را گسترش دهد و ذوق علاقه به کتاب خواندن را در آنها بر انگيزند. قصه گويي مي تواند فاصله ميان، “قدرت خواندن کودک” و “قدرت درک” او را از بين ببرد اين فاصله در غالب کودکان وجود دارد. فاصله قدرت خواندن و قدرت درک مسايل در بسياري از کودکان از يک تا سه سال به طول مي انجامد. يک کودک هشت ساله ممکن است از شنيدن داستاني که تا دو سال بعد قادر به خواندنش نيست، لذت ببرد. براي از بين بردن اين اختلاف و به اين منظور که کند خواني، کودک را نسبت به کتاب بي علاقه نکند، بايد داستان ها و اشعاري را که برايش قابل و لذت بخش هستند، خواند. يکي ديگر از محاسن داستان خواني و داستان گويي اين است که کودکان ياد مي گيرند چگونه مطالب را از راه گوش دادن بياموزند در شنيدن، فهميدن و هوشمندانه با کلمات روبرو شدن بسيار حائز اهميت است. کلمه که از راه گوش شنيده و درک شده است، به مراتب آسانتر خوانده مي شود و در حقيقت مي توان گفت که داستان خواني و داستان گويي شيوهايي هستند براي بالا بردن سطح کتاب خواني کودکان و شايد
موثرترين روش ها براي آشنا کردن کودکان با کلمات جديد باشند. و گنجينه لغات پايه کودکان را به نحو
موثري بالا مي برد. در برنامه قصه گويي، مخاطبان امکان دخالت و اعتراض دارند. قصه گو را به خويش نزديک مي بينند و به خود اجازه مي دهند که وسط کلام او بدوند و با طرح خاطره يا پرسشي، خود را مطرح کنند و يا اطلاعات خويش را تکميل نمايند، از سر مجهولات نگذرند و ناپيدايي قصه را بفهمند. و در نتيجه وجود خويش را بهتر حس کنند.
قصه گويي يک روش فعال براي پرورش قوه خلاقيت و تفکر بالا بردن سطح تفکر شناختي محسوب مي شود زيرا سطح دانش و يادآوري براي کامل کردن يک داستان ناتمام يا ساختن يک داستان جديد کافي نيست و نيازاست دانش آموز دست به ترکيب آموختها و روياها بزند. همچنين به ارزشيابي مفيد بودن ياتناسب داشتن افکار خود با محتواي داستان و کنکاش براي ربط دادن آن افکار بپردازد و به دنبال راههاي نو براي آن باشد.
قصه هاي کودکان در باره ي انسان ها، جانوران، موجودات خيالي و اشيايي از قبيل ساعت، قطار و گلدان هاست. انسان ها، جانوران، موجودات خيالي و اشياء در قصه هاي کودکان داراي شخصيت، باور، فکر، احساس و رفتار هستند. هنگامي که يک قصه گفته مي شود موضوع شکل مي گيرد، مسائل مختلف آشکار مي شود و شخصيت ها و اشياي قصه با افکار و هيجان ها و رفتارهاي خاص پاسخ مي دهند هنگامي که يک کودک به قصه گوش فرا مي دهد ممکن است با يک شخصيت، با يک موضوع يا يک حادثه در قصه همانند سازي کند. در نتيجه، همانند سازي را به زندگي خود فرا فکني مي کند. علاقه وي به افکار، احساس ها و رفتارهاي شخصيت هاي قصه به او اجازه مي دهد تا در تجارب شخصيت هاي قصه سهيم باشد و باورها، افکار و تجارب هيجاني اين شخصيت ها را بر خود فرافکني کند. در نتيجه مي تواند به صورت فر
افکنانه بر پريشاني هاي هيجاني خود کار کند. همين دليل همواره يکي از عمده
ترين و رايج ترين راه هاي انتقال تجربه و سر گرمي، قصه گويي و گوش سپردن به قصه ها بوده است قصه
وقصه گويي از مهمترين ابزارهايي است که مي توند تخيل کودکان شما را پرورش و اورا با دنياي اطراف و محيط زندگي اش آشنا سازد.
ابزارهاي قصه گويي:
لازم? آماده شدن براي قصه گويي و استفاده از اين هنر داشتن صداقت، ذوق و توجه به کيفيفيت مطلوب براي ارائ? اين نوع از ادبيات شفاهي است. شايد بايد بر روي صفت هايي از اين قبيل بيشتر تأکيد کرد و آنها را از ويژگي هاي ضروري يک قصه گو در نظر گرفت. قصه گويي مانند هم? هنرهاي ديگر مي تواند به ابتذال کشيده شود. اگر هنر قصه گويي بخواهد به شکوفايي خود ادامه دهد بايد ما به عنوان قصه گو حافظ صداقت آن باشيم. قصه گو، با استفاده کردن از ابزارهاي شخصي خود در قصه گويي يعني با انتخاب کردن کلمه ها، صدا، رفتار، حرکتها و حالتهاي چهره و مانند اينها به آماده کردن قصه مي پردازد، و سپس آن را به گوش و به خيال شنوندگانش مي رساند. او از تنه عناصر زير استفاده مي کند: 1) يک داستان مناسب که به خوبي نيز آماده شده است و با شخصيت و سبک مخصوص او منطبق است؛ 2) ابزارهاي قصه گو، صداي مؤثر و شيو? بيان و ارائه؛ 3) تخيل شنوندگانش. قصه گو به هيچ وجه نبايد روي شگردها حساب کند و به عواملي غير مادي که مي تواند بر قصه گويي او تأثير بگذارد و آن را به يک نمايش مبدل سازد متوسل شود. استفاده کردن تخته و گچ، عروسک، قصه گويي به لباسهاي نمايش، زنگها و بوق هاي که به صدا درمي آيد. هرگاه يکي از اين وسايل به کار برده مي شود به جاي آنکه عاملي سازنده باشد به عاملي مخرب بدل مي شود. شنونده به طور طبيعي و در حقيقت چندين برابر آنچه بايد در قصه درگير شود اسير اين گونه وسايل کمکي مي شود و در نتيجه هم? آن جنب? آفرينش دو جانب? يک قصه گو يي خوب از دست مي رود. قصه
گو به تنهايي و با استفاده کردن از وسايل کمکي به خلق داستان مي پردازد و شنونده امکان خود را براي
شريک شدن در خلاقيت قصه گو از دست مي دهد و نقش او غير فعال مي شود. او به جاي شنونده بودن به تماشاگر صرف تبديل مي شود. استفاده کردن از اين گول زنکها و وسايل نامربوط در هنر خلاق قصه گويي
يا کمترين تأثيري نداشته يا تأثير آن بسيار اندک است. حتي از نظري هم مخرب به شمار آمده است يا آنکه براي قصه گويي که فاقد قدرت به کار بردن روش مؤثري در هنر قصه گويي است. اغلب اوقات اين وسايل
گول زنکها قصه گويي را به نمايش بدل مي کند و ساعت قصه گويي به ساعت نمايشي تبديل مي شود. اين وسايل اغلب جذاب، نافذ، جالب و شيرين است اما استفاده کردن از هيچ يک از آنها براي يک قصه گويي خوب و ضروري نيست. هنر قصه گويي همچنان به عنوان يکي از قديمي ترين شکل هاي هنر بشر باقي مي ماند و اين شکل از هنر بخصوص براي کودکان ارزشمند است بزرگسالاني که مي خواهند براي کودکان قصه بگويند بايد با احترام و صداقت و مهارت در اين راه سرمايه گذاري کنند و به اين ترتيب به اين هنر نزديک شوند. در اين صورت پاداشي که به دست خواهد آمد بيشتر از سرمايه گذاري خواهد بود(چمبرز،1385،ص 45-46). چهارچوب قصّه گزينه منحصر به فردي است. هنگامي که آموزش ها در خلال قصّه مطرح مي شوند به نسبت زماني که به طور مستقيم ارائه شوند، جذاب تر بوده و شرايط يادگيري بهتر و عميق تري فراهم مي شود.
شيوه‌ي قصه‌گويي
داستان گويي شيوه ي شگفت انگيزي براي بالا بردن درک رفتار هاي شفاهي و عملي است ( محمد اسماعيل ،1383). شيوه‌ي ارائه‌اي قصه به كودكان به دو گونه‌ي نوشتاري و شنيداري انجام مي‌گيرد. قصه گويي براي سنين پيش دبستاني به دليل آشنا نبودن با خواندن تنها شيوه‌ي ارائ? قصه است. اما گرايش به شنيدن قصه حتي در گروه سني بالاتر نيز كه مي توانند بخوانند جذاب‌تر و لذت بخش‌تر است. هرچه گونه‌ي بيان و فضاسازي قصه‌گو نيرومندتر باشد، تاثير قصه به شنوندگان بيشتر خواهد بود. و ايجاد تصويرسازي ديداري با بازي و هماهنگي دست‌ها و چهره‌ي قصه‌گو از بايسته‌هاي قصه گويي است. تغيير
لحن، صدا، به كارگيري سكوت و مكث، بازي با دست ها و حركت هاي بدن به هرچه جذاب‌تر شدن قصه
كمك خواهد كرد و در عين حال فضاسازي كامل‌تري در ذهن كودكان صورت مي گيرد و آنان آسانتر مي‌توانند خط سير داستان را به ذهن سپرده و نقش آن را بازي كنند. به راستي كه قصه‌گويي هنري است كه به استعداد و تجربه‌ي فراواني نياز دارد. داستان ها بر مبناي تصاوير آموزشي گفته شود.جزئيات طرح داستان و سرعت تعريف کردن داستان، از پيش مرور شود و داستان از روي متن از پيش آماده خوانده نشود و ترجيحاً از حفظ گفته شود؛ وقتي داستان از
حفظ نقل مي شود دانش آموزان شيفته اين کار خواهند شد و بيشتر مواقع اين کار موفقيت را تضمين مي کند. جوهر و نکته اساسي در قصه گويي پيوند و رابطه متقابلي است که در بيان قصه ها توسط قصه گويي ماهر در زمان و مکان معيني بين او و مخاطبانش به وجود آيد. در اين رابطه متقابل، قصه گو موفق مي شود تخيل شنونده خويش را به دام اندازد و آن را تحريک کند و به طور مستمر ديد تازه اي به آنها دهد، و ارتباط او را با انسانها و اشياء ديگر مورد تجديد نظر قرار دهد و تصاوير تخيلي غني و متنوعي را براي او فراهم کند و افراد را به تدريج وادار به پژوهش و آفرينش هاي جديد و دو جانبه کند و جهاني خلق کند که بر اساس کلمه ها تخيل بنا شده است.
انواع قصه گويي:
قصه‌گويي نقالانه: نوعي قصه‌گويي است که کارش خلق و يا اجراي حکايت‌هاي شفاهي شاعرانه است و به نقل حوادث تاريخي يا ستايش نياکان و رهبران کنوني يک گروه قبيله‌اي، فرهنگي و يا ملي مي‌پردازد. نقل‌کننده، معمولاً نه ضرورتاً به هنگام اجرا با يک آلت موسيقي که خودش و يا ديگران مي‌نوازد، همراهي مي‌شود.
قصه‌گويي قومي: اين نوع از قصه‌گويي، قابل اجرا در خانه، ضمن کار گروهي، گردهمايي اجتماعي، خيابان
و بازارها بوده است. قصه‌گويي در خانه، يکي از جهاني‌ترين تجربه‌هاي انساني است.
قصه‌گويي مذهبي: قصه‌هايي است که مقامات و رهبران رسمي يک گروه مذهبي، به جاي قوانين براي تشريح و ترويج مذهبشان به کار مي‌برند.
قصه‌گويي تماشاخانه‌اي: آنچه اين قصه گويي را
قصه‌گويي کتابخانه‌اي: در اين نوع، کتابداران در ساعات منظم و خاصي در کتابخانه براي کودکان قصه مي‌گويند. تعيين دقيق اين مساله که کدام کتابدار کودک، نخست اين انديشه را مطرح کرده، غيرممکن است.
http://www.voolak.com/%d9%82%d8%b5%d9%87-%d9%87%d8%a7%db%8c-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9%d8%a7%d9%86%d9%87/
اهميت قصه کودکانه گفتن براي کودکان
قصه گفتن براي تکامل مغز نوزاد لازم است
آموزش داستان نويسي براي کودکان
قصه ,مي ,گويي ,يک ,داستان ,ها ,قصه گويي ,مي شود ,را به ,و به ,قصه گو ,جانوران، موجودات خيالي ,کتاب خواني کودکان
درباره این سایت